هيچ آ دا بي و     ترتيبي    مـجوي        

                                                                               هرچه مي خواهد دلت تنگت بگوي

                                                                                                          مثنوي معنوي

 

گفتگودر باره ي تنگناها وتنگنايي ها در كار انديشه يي و هنري مولوي در مثنوي، به هيچ روي به معناي بي ارج كردن و يا بي ارج دانستن مثنوي و يا كاستن از ارج عظيمي كه اين < كار > سترگِ او براي آدمي دارد نيست . ارج و ارزش كارهاي مولوي ( وازجمله مثوي او ) درخود اين كارها نهفته است . خودِ همين ارزش نهفته در< كار > هاي مولوي با زباني رسا و همه گيردردرازاي سده هاي بلندو طولاني ازاين < كار > ها پاسداري كرده و هم - چنان خواهد كرد.

بايد با صداي بلند گفت كه برابردانستن مولويِ مثوي با خشك مغزان ، كاري بي پايه است . اورا باخشك مغزان ، نمي توان سنجيد . جاي دادن او در كنارآنان كار شايسته اي نيست ازاين رو كه او از جنس ِ بكلّي ديگري است . كيفيت انديشه هاي او و بويژه كيفيت كارهاي هنري او با هيچ استدلالي در كنار كيفيت انديشه و كارهاي خشك مغزان جاي نمي گيرد . با اين همه ، همانندي هاي ميان او و خشك مغزان را نمي توان ناديده گرفت . آن چه كه اين همانندي ها را از هم متفاوت وجدا مي كند و به آن ها رنگ و بوي جداگانه اي مي بخشد ، آن چه كه اين همانندي ها را در همان هنگام كه همانندي اند ، ناهمانند مي كند ، ژرف انديشي ، عواطف نيرومند انسانيِِ مولوي و نيز استادي هنرمندانه و شگفت آور ِ او در شعر و دربكارگيري زبان وكلمات است . به گونه اي كه اگر مي شد اين « چند چيز» را از مولوي و از « كار » ( مثنوي ) اوجدا كرد ، دراين صورت باري ازاين انسان بزرگ چيزي جز همان استخوان ـ پيله هاي خشك مغزان برجاي نمي ماند .

خوش بختانه به روشني مي توان ديد كه در گوشه و كنارمثنوي ، مولويِ غزل سُرا ـ نگران و دل واپس وآشفته ـ دركنارِمولويِ مثنوي سُرا ايستاده است ، وتلاش مي كند تا همزاد خودرا ، كه تن به برپايي ِ مثنوي درچهارچوبي تنگ داده است ، وادارد تا اين چارچوب را هرچه كه ممكن است گسترده تركند.